Reproducimos,
por su interés, el siguiente vídeo y la entrevista realizada por el diario Berria a Silvia Federici. Bideo interesgarri hau eta Berria egunkariak egindako elkarrizketa
argitaratzen ditugu
De Silvia Federici tenemos publicado Calibán y la bruja / Silvia Federici-rena
Urteetako desorekak zorrotz aztertu
dituenaren nekea sumatzen zaio begietan, baina ahots sendoz mintzo da. Silvia
Federicik (Parma, Italia, 1942) hiru hiri zapaldu ditu astebetean, eta
guztietan deitu diote elkarrizketetarako. «Ez galdetu idatzita dagoen ezer»,
eskatu du Iruñera heldu denean. Katakrakek gonbidatuta etorri da; asteleheneko
bere hitzaldian, gainezka egin zuen aretoak.
1970eko feminismoak hainbat gauzatan ez zuela asmatu
diozu; esate baterako, soldatapeko lanak askeago egingo gintuela uste izan
zuenean. Zergatik ez?
Etxetik kanpo lan egiteak, soldatapeko lanak eta gizonek
menderatutako eremuetan sartzeak autonomia ekonomiko handiagoa emango zigula
uste izan genuen; botere sozial handiagoa izango genuela, eta horrek aldaketa
soziala abiatuko zuela. Ikusi dugunez, hori ez da gertatu, hainbat arrazoi
direla eta. Hasteko, ekonomia mundu mailan berrantolatzen ari zen garai batean
sartu ziren emakumeak lan merkatura. Soldatapeko lana bere ezaugarriak galtzen
hasi zen: lanpostuak eta industriak atzerrira joaten ari ziren; soldatak, kolapsatzen;
sindikatuak, murrizketak negoziatzen... ondorioz, oker ulertu genuen etxetik
kanpoko lanen borrokaren testuinguru soziala.
Bestalde, emakumeak ez ziren gai izan erreprodukzio
baldintzak aldatzeko. Gizonek dominatutako munduan sartzeko borrokan
kontzentratu zituzten indarrak, eta, ondorioz, erakunde feminista gehienek alde
batera utzi zuten erreprodukzioa borroka eremu gisa; AEBetan, esaterako,
oraindik ez daukagu amatasun baimen ordaindurik. Ondorioz, esperotako hainbat
gauza ez dira gertatu: soldatapeko emakumeek ez dituzte erreprodukzio
baldintzak ere aldatu; fabrika eta bulegoetan ez dago haurtzaindegirik; ezta
lana eteteko orduak negoziatzeko aukerarik ere haurrei bularra emateko. Horren
ordez, soldatapeko lanak ezinezko bihurtu du emakumeentzat lana familiarekin
bateratzea, zaintzarekin, lagunekin... euren buruaren zaintzarekin ere ez!
Emakume gehiago daude gaur egun botere egituretan. Iaz,
AEBetan aukera izan zenuten bat presidente edukitzeko. Posible da botere
espazioetan kritika feminista egitea?
Ez dut uste [barre egin du]. Feminismoa zeri deitzen
diozun, horren arabera izango da; Hillary Clinton feminista omen da, baina nik
ez dut bat egiten Nazio Batuen feminismo horrekin. Otzandutako eta etxekotutako
feminismo bat da: hizkuntzaren zati bat erabiltzen du, eskaeren zati bat, baina
sistema kuestionatzen ez duen testuinguru batean kokatzen du. Areago: emakumeen
autonomiarako exijentziak erabiltzen ditu emakumeak garapen kapitalistan
txertatzeko lan-esku merke gisa. Nazio Batuek konbentzitu dituzte gobernuak
aldaketak egiteko, haien mesederako izango zirela ulertarazita; klase
kapitalistaren mesederako. Kapitalismoa krisian zegoen garai batean —borroka
antikolonialak, gatazkak fabriketan, emakumeen mugimendua, ikasleena...—, esan
zien gobernuei: «Begira emakume horiei guztiei. Hortxe duzue lan indarra, diru
gutxiren truke jarduteko prest». Horrela, estatuaren eta emakumeen borrokaren
arteko bitartekari gisa jardungo zuen masa feminista bat sortu zuten, gobernuei
ulertarazteko ez ziotela mugimendu feministari eraso behar, baizik eta atea
ireki, emakumeak erabilgarri izan zitezkeelako produkzio kapitalista
berrabiatzeko. Emakumeen lana nonahi dago orain: erreprodukzioan, zerbitzuetan,
industrian. Mexikon, maquila sisteman ordutegi finkorik gabe lan egiten dute,
soldata baxuenekin. Edo begira Foxconn, Txinan: hori guztia emakumeen lana da.
1980ko urteetatik, ekoizpen kapitalista berrabiatzeko motorra emakumeak izan
dira. Eta horixe izan da gobernuetara sartu diren emakumeen funtzioa.
Boteretuta daudela esan digute, baina, emakumeen benetako baldintza ekonomikoei
begiratuta —produkzioan zein erreprodukzioan—, ikusten da emakume batzuek
irabazi dutela autonomia pixka bat gizonekiko, baina orokorrean emakumeak lehen
baino menpekoagoak direla kapitalarekiko.
Zaintza lanak oraindik emakumeen gain geratzen dira...
Eta gehiena emakume etorkinek egiten dute, baldintza
beldurgarrietan. Politika zinikoa dute gobernuek, baita Europako Batasunekoek
ere: immigrazio eskubideak murrizten dituzte, emakumeen lana are gehiago
esplotatu ahal izateko. Eskubideen mozketa oso eraginkorra da lanaren prezioa
jaisteko. Paperik gabe datorren emakumeak edozein motatako lanpostuak onartu
beharko ditu, eskubide gehiago baleuzka onartuko ez lituzkeenak.
Alternatiba gisa, zaintza lanak kolektibizatzen —eta,
kasik automatikoki, estatuaren gain uzten— dituzten zerbitzuak proposatu izan
dira: haurtzaindegi publikoak, zahar etxeak. Ez al gabiltza zaintza gure
bizitzetatik ateratzeko eredu baten bila, guztionean txertatu ordez?
Nire ustez, erreprodukzio lanak berrantolatu behar ditugu:
zaintzakoak, eta etxekoak orokorrean. Orain arte antolatuta egon diren bezala,
oso bakartzaileak izan dira emakumeentzat: etxean bakarrik jardun dute,
baliabide gutxirekin, eta, ondorioz, krisi guztiei bakarrik aurre egin diete.
Bestalde, nik beti bereizten ditut modu sozialagoan egin litezkeen zaintza
lanak, eta zerbitzu publiko gisa antolatutako zaintza lanak. Zerbitzu publikoa
estatua da, eta estatua, gaur egun, logika kapitalista batean mugitzen da;
inbertsio eta irabazien logikan; zeinetan zaintza lanak ere pilaketa
kapitalistaren helburuetara egokitu behar diren. Ondorioz, haurren eta
adinekoen ongizatea bazterreko helburua baino ez da. Horregatik uste dut
garrantzitsua dela bakartze egoera hori apurtzea, erreprodukzio eredu
kooperatiboagoak sortzeko. Ondo jakin behar dugu zertaz ari garen: behetik
erabaki eta kontrolatutako erreprodukzio moduez, edota estatuak antolatutakoez.
Orain tarteko fase batean gaude, emakume askorentzat bizirik irauteko ezinbestekoa
baita hainbat zerbitzu izatea, baina ez genuke iparra galdu behar. Komunitatea
barne hartzen duen erreprodukzio eredu batean pentsatu behar dugu.
Emakume gazteen artean zapaldua izatearen identitatea
desagertzen ari dela uste duzu?
Garai batean, gazteek pentsatu zuten ez zutela
feminismorik behar, «orain eskubideak dauzkadalako». Bestalde, badira
erradikalak diren hainbat emakume gazte ere uste dutenak feminismoa
perbertituta dagoela, prentsan eta Nazio Batuetan ikusten dutelako. Baina,
azken urteotan, emakumeen mugimendu berri bat hasi da hedatzen, geroz eta
gehiago ohartzen direlako gure garaiko arazo asko konpondu gabe daudela. Ez
dakite non jarri energia; haurrak eduki edo ez erabakitzeko aukerarik ere ez
dute. AEBetan, neska asko 50.000 dolarreko zorrarekin ateratzen dira
unibertsitatetik. Egoera gogorra da; segurtasunik eza, langabezia, zerbitzu
falta... eta indarkeriaren etengabeko mehatxua mundu osoan. Interesgarria izan
zen Argentinako emakumeen deialdiak jasotako oihartzuna; toki guztietatik
erantzun zuten, indarkeria leku guztietan hazi delako.
Donald Trumpek AEBetako bozak irabazi izanak berraktibatu
al du mugimendu feminista?
Bai, hala espero dut. Muturreko misoginia bat gorpuzten du
Trumpek, eta horrek erreakzio bat eragin du: manifestazio jendetsuak, sekula
protestara atera gabeko emakumeak kalean... Espero dudan bakarra da erreakzioa
ez izatea soilik Trumpekiko, harago joatea baizik. Berak sisteman ezkutuago
dauden joerak modu nabarmenean baino ez ditu irudikatzen. Ez genuke pentsatu
behar bera salbuespena dela.
Euskal Herrian pil-pilean dago haurduntze subrogatuen
gaia. Aurkakoek diote emakume pobreenak esplotatzeko modu bat dela; aldekoek
erregulatzeko eskatzen dute, argudiatuta posible dela itun komertzialik gabe.
Zer uste duzu?
Ni erabat aurka nago. Ez da solik emakumeak esplotatzeko
modu bat: haurrak saltzea da. Subrogazioak mundu mailako industria bat sortu
du, zeinetan Indiako emakumeak kliniketara joaten diren helburu bakarrarekin:
intseminatzea eta gero emango dituzten umeak produzitzea. Orain kontatzen
digute gure gorputza kontrolatzea dela gure ugalketaren produktua saltzeko
gaitasuna. Haur bat edukiko baduzu, horretarako modua behar duzu; ama askok
eman behar izan dute haurra adopzioan. Baina hasieratik jakitea zure umea
utziko duzula, hori onartezina da. Klase indarkeriaren beste adibide bat da,
emakume behartsuek ez dituztelako umeak edukitzen nahi dutelako, baizik eta
dirudunei emateko.
Ez duzu sinesten modu altruistan egin litekeenik?
Dirurik gabe, bai. Baina gustatuko litzaidake hori
ikustea; gertatzen ari dena ez da hori. Gertatzen ari dena merkatu bat da, eta
altruismoaz hitz egitea... estalgarri bat da. Egiaz, ez bada zure ahizparentzat
edo asko maite duzun norbaitentzat, inork ez luke haurrik egingo atzerriko emakume
ezezagun batentzat arrazoirik gabe. Nork ordain dezake? Inork ez, eta ahal
dutenek ez lukete egingo. Altruismoak soilik emakume pobreei eragiten die
nonbait.
Askok alderatu dute prostituzioaren eztabaidarekin.
Bai, baina prostituzioan zure gorputza saltzen duzu, ez
beste pertsonak. Hainbat prostituzio mota daude. Zure bagina saltzea ez da
gauza okerrena: bada bere garuna saltzen duen jendea, bere integritatea, bere
hitzak. Gizarte kapitalistan nahiko behartuta gaude geure buruaren zerbait
saltzera. Baina gauza bat da erabakitzea zer saldu nahi dugun, eta beste bat
haurrak saltzea, gizakien merkatu baten parte bihurtzea.
Feminista gisa, heriotza zigorraren aurka egon behar
genukeela idatzi izan duzu, gutxiegitan hartzen dugulako kontuan zigor horien
atzeko biktimak ere emakumeak direla sarri. Existitu liteke justizia
feministarik?
Niretzat, jendeak ondasunetarako sarbidea daukan gizarte
batetik hasten da justizia. Orduan, justizia ez litzateke orain sistemak
administratzen duen hori. Orain klase justizia bat daukagu. AEBetan, espetxeak
beltz gaztez beteta daude: %50eko langabezia daukate, ikasteko aukerarik ez,
eta gero zigortu egiten dituzte. Feminismoak esan nahi badu hierarkiarik gabeko
sistema bat, orduan justiziak esan nahiko luke abusuak ez daudela klase
desberdintasunetan oinarrituta, eta gure artean argitu ditzakegula, ez
desberdintasunak areagotzeko, kooperazioa sendotzeko baizik.
Artikulu hura irakurrita, zaila da Bartzelonako atentatuez
ez oroitzea. Poliziak arratsalde bakarrean bost pertsona hil zituen, eta
publikoak txalotu egin zuen, ia auzitan jarri gabe. Ez al da sorgin ehiza berri
bat zabaltzen ari?
Jakina baietz. Neure buruari galdetzen diot zergatik ez
ote zieten hanketara tiro egin, informazioa lortu ahal izateko, eta guztiok jakin
genezan zeintzuk ziren pertsona horiek, nondik zetozen, nolatan egin zuten egin
zutena. «Terroristak dira», diote, baina nortzuk dira? Zein da Ekialde
Hurbileko gerrekin duten lotura? Azken hiruzpalau hamarkadetan, etengabeko
ongizate estatua izan dugu, eta, ondorioz, seguru gaudela esan digute. Baina,
egiaz, geroz eta segurtasun gutxiagoko mundu bat sortzen ari dira. Amorrua
ematen dit giro horretan jendea ez dela ari galderarik egiten, eta ez dela ari
gertakariak nazioarteko politikarekin lotzen. Nondik dator Estatu Islamikoa?
Azken hogei urteotan, petrolioa daukaten herrialde guztietan suntsitu dute
nazio estatua, eta, ondorioz, petrolio enpresek aurkaririk gabeko dominazioa
daukate han. Galdera hori egin behar dugu. Migrazioarekin ere antzera gertatzen
da: jendeak etorkinei egiten die eraso, ez migraziorako baldintzak sortzen
dituzten politikei. Gerrak, berregituraketak, harreman kapitalisten
hedapenak... horrek eragiten du migrazioa. Gure gobernuak herri horietara doaz,
produkzio bideak suntsitzen dituzte, jendea migratzera behartzen dute eta gero
etorkinak kriminalizatzen dituzte. Hori pasiboki onartzea tragedia bat da.
